Biografia
-
Urodzony
25 marca 1881
-
Urodzony w
Sânnicolau Mare, Timiș, Rumunia
-
Zmarł
26 września 1945 (wiek 64)
Béla Bartók urodził się 25 marca 1881 r. w inteligenckiej rodzinie: jego ojciec był ekonomistą, a matka nauczycielką. U niej pobierał pierwsze lekcje muzyki. Komponować zaczął mając 9 lat. Po raz pierwszy publicznie wystąpił w 1892 w Nagyszöllös, dokąd przeniósł się z matką po śmierci ojca. Wykonał wtedy m.in. swój Bieg Dunaju. Dwa lata później rozpoczął regularną naukę muzyki w Bratysławie u L. Erkela i A. Hyrtla. W 1899 został przyjęty do Akademii Muzycznej w Budapeszcie. Na lekcje fortepianu uczęszczał tam do Isthavana Tthomána, kompozycji do J. Koesslera, a orkiestracji do F. Szabó. Już w tym czasie był autorem wielu znacznych utworów, pisanych pod wpływem J. Brahmsa. Odnosząc się do nich krytycznie porzucił komponowanie i poświęcił się pianistyce. Do komponowania wrócił w 1902 r., usłyszawszy poemat symfoniczny Straussa pt. Tako rzecze Zaratustra. Odtąd jego twórczość charakteryzowała się najbardziej zaawansowanymi środkami dźwiękowymi neoromantyzmu i nawiązywała do utworów F. Liszta i R. Straussa, by stopniowo nabierać oryginalnych cech. Patriotyzm Bartóka i jego ambicja stworzenia nowoczesnego stylu narodowego w muzyce węgierskiej skłoniły go za razem do jawnej stylizacji rytmów i motywów popularnych melodii narodowych. Ogromny sukces i sławę na Węgrzech i za granicą przyniósł mu poemat symfoniczny Kossuth. W tym czasie umacniała się pozycja Batróka jako pianisty nie tylko w kraju. W 1907 r. został prof. klasy fortepianu w AM w Budapeszcie.
Ok. 1904 zetknął się z autentyczną, węgierską muzyką chłopską nie skażoną miejskimi wpływami i zasadniczo różniącą się od popularnych, węg. melodii, które były wykonywane głównie przez zespoły cygańskie i utożsamiane z folklorem. Odkrycie to wzbudziło w nim nową, wielką pasję - rejestrowania, badania i propagowania autentycznej muzyki wsi. Korzystając z doświadczeń Z. Kodálya, rozpoczął systematyczne wędrówki po kraju z fonografem. Nagrywał najstarsze i najbardziej zapomniane utwory ludowe, obce profesjonalnym schematom opartym na systemie dur-moll. Akcja ta podjęta początkowo z pobudek emocjonalnych i patriotycznych, przerodziła się wkrótce w poważną pracę naukową, skłaniając go do wnikliwych badań i systematyzacji folkloru muzycznego. Jako doświadczony zbieracz i autor prac teoretycznych z tego zakresu stał się jednym z najwybitniejszych i najoryginalniejszych twórców współczesnej etnografii muzycznej na świecie. Swoje zainteresowania rozszerzył na folklor słowacki. Zbierał informacje na ten temat od 1906. Trzy lata później na temat folkloru rumuńskiego, a również bałkańskiego, tureckiego i arabskiego. W poszukiwaniu materiałów dwukrotnie odbył podróże badawcze poza Europę: w 1914 do Algierii, a w 1936 do Turcji.
Zainteresowanie folklorem otwarło niemały wpływ na twórczość kompozytorską Bartóka. Skłoniło to kompozytora do ostatecznego zerwania z system dur-moll i estetyką romantyzmu. Swobodne operowanie motywami wyrastającymi z różnych układów skalowych i interwałowych, zwięzłość i dosadność wypowiedzi muzycznej, właściwa melodiom i rytmom ludowym, a obca ekspresyjnej poetyce wykreowanej przez twórców XIX wieku, wreszcie śmiałość dysonansowych współbrzmień harmonijnych. Wszystko to złożyło się na oryginalny, nowy język muzyczny Bartóka. Bagatale op. 6 na fortepian były najśmielszym wyzwaniem rzuconym tradycyjnej muzyce od czasów Debussy'ego.
W następnych latach Bartók pozostał jednym z najradykalniejszych odnowicieli języka muzycznego - jakkolwiek nie był wtedy znany i doceniany na świecie. Nowe utwory spotkały się na Węgrzech z zupełnym niezrozumieniem. Napisana w 1911 r. opera Zamek Sinobrodego została odrzucona przez dyrekcję opery w Budapeszcie, co spowodowało głęboki kryzys psychiczny u kompozytora. Dopiero sukces baletu Drewniany książę w 1917 r. zmienił pozycję twórcy w kraju i wyzwolił w kompozytorze nową energię twórczą. Po I wojnie światowej nastąpił okres jego najbardziej radykalnych pomysłów dźwiękowych i stylistycznych. Otwierają go: balet Cudowny mandaryn, Improwizacje na fortepian op. 20. i dwie sonaty skrzypcowe.
Za życia Bartóka jego muzyka z niemałym trudem torowała sobie drogę na estrady. Węgierska publiczność przyjęła entuzjastycznie poemat symfoniczny Kossuth i z pobudek patriotycznych tolerowała pewien modernizm utworu. Pięć lat później Bartók był już jednak ostro krytykowany przez recenzentów za, jak to formułowali, „chaos dźwiękowy” i „kakofoniczne grymasy”, a publiczność straciła dlań zainteresowanie. Chcąc zmienić ten stan, w 1911 roku Bartók, wspierany przez przyjaciela Zoltana Kodaly’a, założył towarzystwo mające propagować nową muzykę; po roku upadło z braku słuchaczy na koncertach. Taka stagnacja trwała wiele lat. Bartók porzucił komponowanie, ograniczył się do zbierania folkloru i nauczania gry na fortepianie. Dopiero wystawienie baletu Drewniany książę w 1917 roku ponownie zwróciło na niego uwagę. Opera w Budapeszcie, a wkrótce we Frankfurcie nad Menem włączyły do repertuaru Zamek księcia Sinobrodego. Z uznaniem przyjęto w Wiedniu jego Bagatele na fortepian i najpoważniejsza oficyna muzyczna w Europie środkowej Universal Edition zaproponowała kompozytorowi podpisanie kontraktu. Suitę taneczną przyjęto jako świetny przykład muzyki nowoczesnej i komunikatywnej zarazem, trafiła do repertuaru wielu orkiestr, chociaż nie ma nic wspólnego z tradycyjnymi suitami złożonymi ze stylizowanych tańców ludowych, a jedynym usprawiedliwieniem jej tytułu może być wyrazista rytmika. Przez kilkanaście lat Bartók odnosił sukcesy, głównie jako pianista wykonujący swoje utwory. Decyzja o wyjeździe do Ameryki położyła kres temu powodzeniu. W USA Bartók znalazł na pewien czas zatrudnienie jako etnograf. Zainteresowanie jego muzyką obudziło się dopiero wtedy, gdy był już bardzo chory.
Opisy wykonawcy w Last.fm są edytowalna dla każdego. Poczuj się autorem i umieść swoje informacje!
Całość tekstu udostępnionego przez użytkowników na tej stronie jest dostępna w oparciu o licencję Creative Commons Attribution-ShareAlike; zastosowane mogą być takżę dodatkowe warunki.
